Με επιτυχία διεξήχθη στην Κω στις 3-4-5 Οκτωβρίου, το 2ο Διεθνές συνέδριο με θέμα Τρωτότητα της Αρχιτεκτονικής Kληρονομιάς του 20ου αιώνα και Μέτρα Πρόληψης, Η&mΗ, που προήχθη από το Διεθνές Κέντρο για την Προστασία της Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς (CICOP).
2nd H&mH Congress, Kos 2005.
Το συνέδριο τελούσε υπό την αιγίδα σημαντικών θεσμοθετημένων Ελληνικών και ξένων οργανισμών μεταξύ των οποίων το Κέντρο Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, η Νομαρχία Δωδεκανήσου, το Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Αιγαιακών Σπουδών του Υπουργείου Πολιτισμού, το Πανεπιστήμιο Αιγαίου (τμήμα Δωδεκανήσου), το Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας, το Πανεπιστήμιο της Νεάπολης Federico II, το Τεχνικό Επιμελητήριο Δωδεκανήσου, το CICOP Ελλάδας με έδρα στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Στο συνέδριο συμμετείχαν ερευνητές προερχόμενοι από τις παρακάτω χώρες: Ελλάδα, Σλοβενία, Τουρκία, Δημοκρατία της Τσεχίας, Ρουμανία, Βέλγιο, Μεγάλη Βρετανία, Συρία, Ισπανία, Βραζιλία, Ουρουγουάη, Ιταλία, Αίγυπτος, Βοσνία.
Η έναρξη του Συνεδρίου έγινε από τον Δήμαρχο της Κω κο Μιλτιάδη Φάκκο. Χαιρετισμούς απηύθυναν κατά την τελετή έναρξης, ο Πρόεδρος της διεθνούς Ομοσπονδίας CICOP, κος Miguel Angel Matran, Aρχιτέκτων, Καθηγητής της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Πaνεπιστημίου της Gran Canaria (Ισπανία), η αντιπρόεδρος της Ομοσπονδίας και πρόεδρος του CICOP Ιταλίας, κα Νίνα Αβραμίδου, Αρχιτέκτων, Καθηγήτρια της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Πaνεπιστημίου Φλωρεντίας, η κα Αγγελική Γιαννικουρή, Αρχαιολόγος, προϊσταμένη του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Αιγαιακών Σπουδών, η κα Χρίση Βιτσιλάκη, κοσμήτωρ του Πανεπιστημίου Αιγαίου, ο Πρόεδρος του ΤΕΕ Δωδεκανήσου, κος Παναγιώτης Βενέρης, Αρχιτέκτων και η κα Μαρία Τουλαντά Παρισίδου, Νομαρχιακή Σύμβουλος, που εκφώνησε τον θερμό χαιρετισμό του κου Νομάρχη προς τους συνέδρους όπου επαινέθηκε η πολιτιστική πρωτοβουλία που στόχευε στην προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και ιδιαίτερα της δομημένης κληρονομιάς.
Οι χαιρετισμοί του Διευθυντού του Κέντρου της Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, κου Francesco Bandarin, Αρχιτέκτονα και του Γενικού Διευθυντού της UNESCO, κου Koïchiro Matsura (κείμενα που εξ ολοκλήρου έχουν δημοσιευθεί στην ιστοσελίδα του CICOP-ITALIA) και στα πρακτικά του 1ου συνεδρίου Η&mΗ, που έγινε στην Ρόδο το 2003, υπογραμμίζουν ότι πρωτοβουλίες σαν τα συνέδρια Η&mΗ είναι σε συντονία με τις ποιο πρόσφατες δραστηριότητες που προγραμματίσθηκαν από την UNESCO για την προστασία της μοντέρνας πολιτιστικής κληρονομιάς ιδιαίτερα δε της αποικιακής (partagé), ευχόμενοι μεταξύ άλλων το CICOP να συνεχίσει την δραστηριότητά του σε αυτήν την κατεύθυνση συνεργαζόμενο στενά με την UNESCO.
Τα θέματα που αντιμετωπίσθηκαν αφορούσαν ουσιαστικά τις Φυσικές Καταστροφές, τις Καταστροφές οφειλόμενες σε ανθρώπινα αίτια, την Εκτίμηση και Διαχείριση Kινδύνων, τις Διορθωτικές Eνέργειες, την Εκπαίδευση και Αειφόρο Ανάπτυξη, την Αρχαιολογία των Αρχιτεκτόνων του 20ου αιώνα, την Αποικιακή (partagé) Κληρονομιά ανά τον κόσμο, την Άϋλη Πολιτιστική Κληρονομιά, την Αποκατάσταση και Προστασία των Αρχαιολογικών Χώρων.
Ιδιαίτερη επιτυχία είχε η θεματική ενότητα που αφορούσε την προσπάθεια και τις μελέτες των αρχαιολόγων επιστημόνων και ερευνητών που αφορούσε τον 20ο αιώνα για την προστασία και την ανάδειξη της αρχαιολογικής κληρονομιάς, όπου σημειώθηκε μία μαζική συμμετοχή από πολλές Ελληνικές πόλεις, Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Κρήτη, Ρόδο, Κω, όπως επίσης και από Ιταλικές πόλεις και χώρες της Εγγύς και της Μέσης Ανατολής (Τουρκία και Συρία). Στις προανεφερθήσες παρουσιάσεις παρευρέθηκαν ο Υπουργός Αιγαίου κ. Αριστοτέλης Παυλίδης και Δήμαρχοι των Δήμων της Κω.
Τα έργα προστασίας της νεκρόπολης της αρχαίας Ελεύθερνας παρουσιάστηκαν λεπτομερώς από τον Καθηγητή του Πανεπιστημίου Κρήτης και Διευθυντή του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης στην Αθήνα κο Νίκο Σταμπολίδη, Αρχαιολόγο, τα οποία ξεχώρισαν και χαρακτηρίσθηκαν ιδιαιτέρως για την διακριτικότητα των επεμβάσεων και τον σεβασμό των αρχαιολογικών χώρων .
Η παρουσίαση εκ μέρους της κας Αγγελικής Γιαννικουρή, προϊσταμένης του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Αιγαιακών Σπουδών, ανέδειξε τον πλούτο της αρχαιολογικής κληρονομιάς της Κω και τις προσπάθειες που σήμερα γίνονται για την προστασία και την ανάδειξή της, προσπάθειες προγραμματισμένες με φροντίδα για το εγγύς και το απώτερο μέλλον.
Όλες οι αντιθέσεις που αναδύθηκαν από αρχαιολογικής σκοπιάς σχετιζόμενες με τις Ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες για την ανάδειξη αρχαίων διαβάσεων, όπως η Εγνατία οδός, παρουσιάσθηκαν λεπτομερώς από τον κo. Γεώργιο Πενέλη, Πολ. Μηχανικό, Καθηγητή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Οι προβληματισμοί που συσχετίζονται με αυτό το σημαντικό θέμα αποκτούν δραματικό χαρακτήρα σε χώρες όπως η Συρία, όπου υπάρχει έλλειψη οικονομικών μέσων για πρωτοβουλίες προστασίας τής ευρύτατης αρχαιολογικής κληρονομιάς – όπως ανεφέρθη από τον πρόεδρο του CICOP Συρίας, κου Nuhad Abdallah, Αρχιτέκτονα, Διευθηντής Αρχιτεκτονικής και Πολεοδομικής Σχολής Πανεπιστημίου Tishreen – βλέπει σε μία συνεργασία με την Ευρωπαϊκή ένωση την δυνατότητα οικονομικής αρωγής για μία συγκεκριμένη δυνατότητα επέμβασης.
Εξετάσθηκαν θέματα που αφορούσαν τους προβληματισμούς που σχετιζόντουσαν με κοιμητιριακά Μνημειώδη συγκροτήματα όπως το 1ο Νεκροταφείο των Αθηνών, που παρουσιάσθηκε από τους Αρχιτέκτονες Μαρία Δανιήλ και Γρηγόρη Πουλημένο, το οποίο σήμερα είναι ένα πραγματικό υπαίθριο Μουσείο, όπως επίσης και το Μνημειακό κοιμητήριο του S. Cataldo στην Modena της Ιταλίας που παρουσιάσθηκε από την κα Νίνα Αβραμίδου, Καθηγήτρια της αρχιτεκτονικής σχολής Φλωρεντίας.
Εκτός από την χρήση των ποιο εξελιγμένων τεχνολογιών για την συντήρηση και την αποκατάσταση των μνημείων, μεγάλη εντύπωση προκάλεσε η προσφυγή στην ηλεκτρονική τεχνολογία της ‘εικονικής πραγματικότητας’ για την ανακατασκευή στη μνήμη και ίσως, ας το ελπίσουμε, για την αναστήλωση σημαντικότατων μνημείων όπως για παράδειγμα αυτό του πασίγνωστου Φάρου της Αλεξάνδρειας της Αιγύπτου που παρουσιάσθηκε από τον δόκτορα κο Mohamed Awad διευθυντή του κέντρου ερευνών της βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας της Αιγύπτου.
Πολλαπλές εισηγήσεις έκαναν αναφορά στους κινδύνους των κτιρίων από σεισμικά πλήγματα, μεταξύ των οποίων η εκτεταμένη εισήγηση του Πολ. Μηχ. κου Παναγιώτη Πλαϊνη, (ΤΕΕ), υπό τον τίτλο “Μαθήματα από το Σεισμό της Πάρνηθας του 1999”.
Σε δύο ειδικούς τομείς εξετάσθηκαν σε βάθος ‘Η Αποικιακή Ιταλική Αρχιτεκτονική στα Δωδεκάνησα και η Άϋλη πολιτιστική Κληρονομιά’.
Στον πρώτο τομέα ο γνωστός ιστορικός, κος Ezio Godoli, Αρχιτέκτων, Καθηγητής της Αρχιτεκτονικής Σχολής Φλωρεντίας, οριοθετώντας ιστορικο-πολιτικά την Ιταλική παρουσία στα Δωδεκάνησα αναφέρθηκε στα ποιο σημαντικά πολιτικο–κοινωνικά γεγονότα της Ιταλικής κατοχής της Δωδεκανήσου, απαραίτητα για την ερμηνεία της γένεσης και των εν συνεχεία τροποποιήσεων που επήλθαν στα Ιταλικής κατασκευής κτίρια των νησιών της. Επικέντρωσε δε την προσοχή του στους Αρχιτέκτονες που ως επί το πλείστον συνέβαλλαν στην υλοποίηση αυτών των κτιρίων, δηλαδή στους Florestano di Fausto, Rodolfo Petracco, Armando Bernabiti και Pietro Lombardi. Μέσα από έρευνες αρχείου που έγιναν από τον ίδιο και τους συνεργάτες του στην Ρόδο και σε διάφορα Ιταλικά Υπουργεία, στα πλαίσια Ευρωπαϊκών ερευνητικών προγραμμάτων, διερεύνησε και περιέγραψε τις καριέρες των προαναφερθέντων Αρχιτεκτόνων από τις φοιτητικές σπουδές τους μέχρι τις διάφορες εν συνεχεία μετακινήσεις τους που τους είχαν επιβληθεί από το Φασιστικό κόμμα που κυβερνούσε την Ιταλία και χώρες της Μεσογείου πού βρισκόντουσαν υπό την Ιταλική κατοχή.
Αντίστοιχες παρουσιάσεις που ανέλυσαν εξ’ ίσου με σαφήνεια τα γεγονότα και την σημασία της αποικιακής αρχιτεκτονικής στα Δωδεκάνησα όπως και τις ιστορικο-πολιτικές συνθήκες που επικρατούσαν τότε, ήταν αυτές του κου Ανδρέα Γιακουμακάτου, Αρχιτέκτονα, Καθηγητού του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, (προέδρου του CICOP Ελλάδος) και της κας Έφης Αναγνωστίδου, Αρχιτέκτονος του Δήμου Κω, η οποία επιμελήθηκε επίσης την έκθεση αυθεντικών σχεδίων των Ιταλών Αρχιτεκτόνων που δραστηριοποιήθηκαν στο νησί της Κω. Τα άρθρα των άνωθεν επιστημόνων θα μεταφραστούν και θα δημοσιευτούν σύντομα στις τοπικές εφημερίδες, αφού δίδουν ικανοποιητικές απαντήσεις σε ερωτηματικά που πρόσφατα τέθηκαν από Δωδεκανησίους συμπολίτες.
Στην ίδια θεματική ενότητα η κα Νίνα Αβραμίδου, αρχιτέκτων, Καθηγήτρια της Αρχιτεκτονικής Σχολής Φλωρεντίας παρουσίασε τις τεχνικές και τις τεχνολογίες που χρησιμοποιήθηκαν στα εν λόγω κτίρια, την σημερινή παθολογία τους καθώς και προτάσεις για την αποκατάστασή τους, ενώ ο Καθηγητής της Αρχιτεκτονικής Σχολής Φλωρεντίας, Marco Jodice και η Αρχιτέκτων Benedetta Maio παρουσίασαν μία πολυετή και πολυεδρική μελέτη που στόχευε στην ποσοτικοποίηση με νέες μεθόδους, όπως για παράδειγμα το ‘Project financing’, των χρονικών ορίων και του οικονομικού κόστους για την αποκατάσταση και την ορθή επαναχρησιμοποίηση των αποικιακών Ιταλικών κτιρίων στην Ρόδο, ιδιοκτησίας ιδιωτών και του δημοσίου.
Ομόφωνα εκφράσθηκε το ενδιαφέρον από τους ‘Έλληνες και τους ξένους συνέδρους για την διάσωση αυτών των κτιρίων, κηρυγμένων από το Υπουργείο Πολιτισμού ως διατηρητέων. Από τεχνολογικής πλευράς, το θέμα της αλλοιώσεως των ενσωματομένων μεταλλικών οπλισμών στους φέροντες οργανισμούς των ιταλικών κτιρίων, συζητήθηκε έντονα στο συνέδριο και προτάθηκε από τους συμμετέχοντες να γίνει ένα ειδικό σεμινάριο με τον εντοπισμό των καλλίτερων τεχνολογικών λύσεων για κάθε περίπτωση.
Στον τομέα της Άϋλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, ιδιαίτερου ενδιαφέροντος υπήρξαν οι μελέτες που αφορούσαν στην κοινωνική αξία της πολιτιστικής κληρονομιάς που παρουσιάσθηκε από την Κοσμήτορα του Πανεπιστημίου Αιγαίου κα Χρυσή Βιτσιλάκη, όπως και το διαθεματικό πρόγραμμα για την αναβάθμιση και ανάπλαση του οικισμού ‘Κρητικά’ το οποίο κατέληξε σε πρόταση η οποία παρουσιάσθηκε και εικαστικά με έργα των φοιτητών και των παιδιών των πειραματικών σχολείων Ρόδου. Στο παραπάνω πρόγραμμα συνεργάσθηκαν οι τομέας των κοινωνικών επιστημών με υπεύθυνη την λέκτορα κα Πέρσα Φώκιαλη (Οικονομία της εκπαίδευσης) και ο τομέας αισθητικής αγωγής με υπεύθυνη την λέκτορα κα Μαίρη Σαβαϊδου Καμπουροπούλου (Καλλιτεχνική εκπαίδευση και δημιουργική μάθηση).
Κατά την διάρκεια του Συνεδρίου βραβεύθηκαν νεαροί ερευνητές από διάφορες χώρες που παρουσίασαν εργασίες που ξεχώρισαν και διακρίθηκαν για την πρωτοτυπία και την επιστημονική επιμέλειά τους. Ανάμεσα σε αυτές αναδεικνύεται η έρευνα που διεξήχθη από την Αρχιτέκτονα Φανή Ρεϊση, μελέτη όπου ο παράγοντας ‘φθορά’ μετατράπηκε σε εργαλείο αποκατάστασης τής πλούσιας παραδοσιακής αρχιτεκτονικής κληρονομιάς του νησιού της Καλύμνου. Τα βραβεία απονεμήθηκαν από την Πολ. Μηχ. κ. Ρέα Τασσίου, αντιπρόεδρο της Ελληνικής Εταιρείας Αιολικής Ενέργειας, σε τελετή που έγινε μετά από το εξαίρετο ρεσιτάλ κλασσικής κιθάρας του γνωστού Έλληνα καλλιτέχνη κου Γιακουμάκη, στο θέατρο του Πολιτιστικού κέντρου του Δήμου Δικαίου.
Μεταξύ των συμπερασμάτων του Συνεδρίου που εξήχθησαν μέσα από την κοινή συζήτηση που ακολούθησε στο τέλος του ιδίου, στην οποία μεταξύ άλλων συμμετείχε και ο επίτιμος Έφορος Αρχαιοτήτων κος Ηλίας Κόλλιας, και ύστερα από γραπτές παρατηρήσεις των συνέδρων κατόπιν αιτήματος της προέδρου του Συνεδρίου, κας Νινας Αβραμίδου, προέκυψε ότι η τρωτότητα της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς του 20ου αιώνα οφείλεται κατά μείζονα λόγο σε ανθρωπογενείς αιτίες (αμέλεια, παρεμβάσεις, λανθασμένες επεμβάσεις, βανδαλισμοί, βομβαρδισμοί, κλπ). Επισημάνθηκε μεταξύ άλλων επίσης η αναγκαιότητα της συμμετοχής και της ευαισθητοποίησης των πολιτών και ειδικά των νέων, αρχίζοντας από τα πρωτοβάθμια σχολικά χρόνια.
Ένας άλλος παράγοντας που θεωρήθηκε πρωταρχικός είναι η διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς που πρέπει να αντιμετωπίζεται με επιστημονικά εργαλεία και με προγραμματισμό σε τοπικό και σε περιφερειακό επίπεδο από τους αρμόδιους θεσμοθετημένους Ελληνικούς Φορείς.
Δεν έλειψαν στιγμές χαρούμενης φιλοξενίας και διάχυτης εγκαρδιότητας μεταξύ των συμμετεχόντων Δωδεκανησίων και των αλλοδαπών μελετητών σε δύο δείπνα που προσφέρθηκαν από τον Υπουργό Αιγαίου κο Αριστοτέλη Παυλίδη και από τους Δημάρχους των Δήμων της Κω.
Για την πραγματοποίηση του Συνεδρίου συνέβαλλαν οικονομικά η Νομαρχία Δωδεκανήσου, ο Δήμος τη Κω, το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος στα Δωδεκάνησα και ιδιαίτερα το παράρτημα της Κω, το Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Αιγαιακών Σπουδών και το CICOP Campania, Ιταλίας. Τα πρακτικά θα δημοσιευθούν εντός του έτους από τυπογραφείο των Αθηνών υπό την επιμέλεια των δύο βασικών οργανωτών του Συνεδρίου, την Καθ. Αρχιτέκτονα κ. Νίνα Αβραμίδου και την Αρχαιολόγο κ. Αγγελική Γιαννικουρή, προϊσταμένη του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Αιγαιακών Σπουδών, με την οικονομική στήριξη του Οικοδομικού Συνδέσμου Κατασκευαστών της Modena Ιταλίας.
Νινα Αβραμίδου Αγγελική Γιαννικουρή
